Pazar, Eylül 04, 2011
Admin
İthalat yapılma nedenlerinden biri de ülkemizin bu malları üretecek bilgi ve teknolojiye sahip olmamasıdır. İthalatlar Avrupa ülkeleri, Güney Kore, Çin ve Amerika’dan yapılmaktadır.
İthal edilen malların büyük bir çoğunluğu ülkemizde bulunmadığı için ithal edilmektedir. Gerçekleştirilen alımların % 84’ü yurt içinden, % 16’sı yurt dışındandır. Yurt içinde genellikle MKEK ve yan kuruluşlarından alım yapılmaktadır. Ayrıca; alüminyum çubuklar Etibank Alüminyum Tesisleri’nden temin edilmektedir.
FABRİKA YER SEÇİMİ
Fabrika, Atatürk Orman Çiftliği içerisinde, Türk Traktör Fabrikasının karşısında, Ankara’nın batı tarafında yer almaktadır. Fabrika 1957 yılında kurulduğu zaman yerleşim yerlerinden çok uzaktaydı ve güvenlik açısından herhangi bir tehlike arzetmiyordu. Stratejik bir önemi olduğu için şehirden uzak olması gerekmekteydi. Gerekli olanaklar (su, elektrik, hammadeye yakınlık, ulaşım) mevcuttu. Tren yolu hemen önünden geçmekteydi.
Aşağıda M.K.E. Fişeksan’ın fabrika yer seçimi tartışılmıştır.
Günümüzde fabrikanın yeri ideal değildir. Çünkü; şehir büyüyünce fabrika hemen hemen şehirin içinde kalmıştır.
Fabrika, müşterileri olan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne çok yakındır. Pazarlama ve dağıtım, Pazarlama ve İhracaat Dairesi Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. Dolayısıyla; fabrikanın MKEK Genel Müdürlüğü’ne ve ana müşterilerine yakın olması pazarla ilişkiler yönüyle Fişeksan’ın yer seçiminin uygun olduğunu gösterir.
Yurt içinden sağlanan hammaddelere yakınlık açısından da fabrikanın yer seçimi uygundur. Hammadde ve malzemelerin tedarik edildiği işletmeler ve yerleri aşağıda verilmiştir:
Görüldüğü gibi tedariklerin sağlandığı şirketler fabrikayla aynı ilde veya Ankara’ya çok yakın olan Kırıkkale’ dedir.
Not: Stratejik ve askeri bir önemi olduğu için yerleşim planı verilmemiştir.
FABRİKADAKİ YERLEŞTİRME TİPLERİ
Fabrikada, Fişek İmal Atelyesi, Tabanca Fişeği İmal Atelyesi, Kapsül İmal Atelyesi olmak üzere üç adet imalat bölümü, TAM (Takım-Aparat-Mastar) Atelyesi, Laboratuar ve Bakım-Onarım olmak üzere üç adet de destek bölümü bulunmaktadır.
Fabrikada sabit konumlu ve hücresel üretime dönük yerleştirme tipleri bulunmamaktadır. Çeşitli çaplardaki fişek üretimi için ayrı ayrı üretim hatları mevcuttur. (12.7 fişek hattı gibi) Tabanca Fişeği İmal Atelyesinde ve Kapsül İmal Atelyesinde yalnızca ürüne (akışa) göre yerleştirme mevcuttur. Otomatik transfer hattı olmamakla birlikte, malzemeler düzgün bir hat boyunca ilerlemektedir. Yerleşim tipi özelliği nedeniyle, daha kısa mesafede malzeme aktarımı olacağından taşıma süreleri oldukça kısadır ve bu nedenle de birim üretim süreleri ve akış süreleri azdır. Ara stoklar oldukça azdır. Düzgün bir akış hattı mevcuttur ve üretim planlama ve kontrol sistemi oldukça kolaydır. Emek yoğun üretim yapıldığından niteliksiz işgücü kullanılması mümkün değildir ve işçiler için monotonluk kaçınılmazdır. En yavaş tezgah üretim hızını belirlemektedir ve arızalı bir tezgah hattın kısmi olarak durmasına neden olmaktadır. Arızalı tezgahtan sonraki tezgahlar üretim faaliyetlerini durdurmakta ve önceki tezgahlar stok için üretim yapmaktadırlar.
Fişek İmal Atelyesinde ise, işleme göre yerleştirme ve ürüne göre yerleştirme biraradadır:
- Mayonda ürüne göre yerleştirme mevcuttur. Transfer hattı mevcut değildir ancak; malzeme akışı, ürünün geçeceği işlemlere göre yerleştirilmiş olan üretim hattı boyunca gerçekleşmektedir. ( mekanik şekillendirme ısıl işlem yüzey işlemleri )
- Ambalajlamada ve imla dolum tesislerinde de ürüne göre yerleştirme mevcuttur. Ambalajlamada transfer hattı mevcuttur.
- Mermide ve kovanda iki üretim tipi biraradadır. Benzer makina ve işlemler birarada toplanmıştır. Derin çekme, frezeler, presler, tornalar gruplar halindedir. Ürün, yatay konumda benzer işlemlerden geçmektedir. Değişik kapasitalerdeki pres tezgahlarının her birinden sırasıyla geçerek, istenilen ölçüye gelen parçalar, düşey konumlandırılmış hat boyunca da işlemlerden geçerek operasyonunu tamamlamaktadır. Böylece her iki yerleştirme tipinin de üstünlüklerinden faydalanılmakta ve sakıncalar kısmen azaltılmaktadır. Bir tezgahın arızası hattın durması için yeterli değildir. Sürece güre yerleşimde büyük ara stoklar oluşması sorunu, akışa göre yerleşimle çözülmüştür ve ara stoklar oldukça azalmıştır. Ayrıca boş beklemeler ve monotonluk da kısmen azalmıştır. Ancak; ayar süreleri verimi düşürmektedir ve Fişek İmal Atelyesi için yatırım maliyeti oldukça yüksektir.
Malzeme Aktarma Donanımları
a) Birim yük taşıyıcılar
Çelik hasır paletler, kutular, tavalar ve bağlayıcılar kullanılmaktadır. Çelik hasır paletler her bir ürünün yerleştirme planına göre, ürün yerleştirilmesini ve taşınması sağlarlar. Örneğin, fırından çıkan ürün yıkama ünitesine taşınırken paletlerden faydalanılır. Bağlayıcılar, malzemeleri bir araya getirmede kullanılırlar. Balya telleri, şeritler, gerdirme naylonları ambalajlamada kullanılmaktadırlar. Sandıklara doldurulan ürün çember tokaları kullanılarak çentiklenmektedir. Tavalar, malzemeyi üstünde tutarlar. Örneğin, fırında mayon verilirken tavalardan faydalanılır. Kutular, malzemeyi birarada tutar ve taşınmasında kolaylık sağlarlar. Presten çıkan ürünler kutularda biriktirilmektedir.
b) Malzeme ve ara mamul taşıma donanımı
Götürücülerden, tekerlekli arabalar kullanılmaktadır. Tav ocakları, pres tezgahları ve frezeler üstten beslemeli olduklarından, ara ürünün üst kata çıkması gerekmektedir. Bu arabalar sayesinde, yarı mamüller asansörlere kadar götürülmekte, asansörlere yüklenmekte ve üst kata taşınmaktadır.
Sanayi araçlarından, el arabaları ve forkliftler, aynı atelye içinde sandıkların taşınmasında ve istiflenmesinde kullanılmaktadırlar. Fosfatlamada vinçli taşıyıcılardan faydalanılmaktadır.
Kaldırma araçlarından ısıl işlemlerde faydalanılmaktadır. Tav ocakları ve meneviş tezgahlarını beslemek için düşey ve yatayda hareketli, 6-8 tavanın yerleştirildiği asma monoraylar ve konsollar kullanılmaktadır.
c) Stoklama-erişim donanımı
Küçük yük stoklama ve erişiminde makaralı-bilyalı tablalar, göz muayene ve ambalaj işlemlerinde kullanılmaktadır.
d) Otomatik tanımlama ve iletişim donanımı
Pnömatik ambalaj tezgahında ve manyetik band makina gürüşü ve optik okuyucu mevcuttur.
e) Diğer araçlar ve donanım
Kamyonlar, personel taşıyıcıları ve çöp arabaları kullanılmaktadır.
ÜRETİM FAALİYETLERİ
Vardiya Sayısı
Fabrikada tek vardiya halinde çalışılmaktadır. Ancak; kısmî çift vardiya adı verilen fazla mesai uygulaması, işçinin isteği dahilinde mevcuttur. Fazla mesai uygulaması 17.00 - 19.00 saatleri arasındadır. Bunların dışında, parlayıcı, patlayıcı maddelerin işlenmediği atelyelerde, siparişin yetişmemesi durumlarında çift vardiya üretim yapılmaktadır.
İşgücü Sayısı
Firmanın Üretim Sistemi
Fişeksan, siparişe dayalı üretim yapmaktadır. MKE Fişeksan müşterilerinden gelen siparişleri değerlendirerek, alıcıların ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Gelen tüm siparişler değerlendirilerek yıllık üretim planı hazırlanmaktadır.
Üretim Teknolojisi
Şirketin mevcut 12.7 mm, 20 mm ve 7.62 mm üretim hatları 1957 yılından kalma tezgahlardan oluşmaktadır. Emek yoğun operasyonlar oldukça fazladır. Her operasyon için ayrı tezgah kullanılması nedeniyle işçi gereksinimi fazladır. Operasyonlar arası taşımalar arabalarla sağlanmaktadır. Teknolojinin çok eski ve tezgahların ekonomik ömürlerini doldurmuş olmaları nedenlerine bağlı olarak bozuk üretim miktarı artmakta, bu da maliyeti artırmaktadır. Aşırı derecede artan 12.7 mm ve 7.62 mm fişek taleplerinin karşılanabilmesi için vardiya yapılması ve fazla mesai kullanımı yoluna gidilmektedir. Tezgahların ekonomik ömrünü doldurmuş olması nedeniyle aşırı yükleme durumunda arızalar ve ayar zamanları artmakta hatta bazen durmalar olmaktadır.
Mevcut tabanca fişek hattının kapasitesi düşük, işçi sayısı fazla ve emek yoğun operasyonları çoktur. Hattın tek vardiya üretim kapasitesi 12 milyon adet/yıl olup kovan üretim kapasitesinin sınırlayıcı olması nedeniyle bu hatta en fazla 18 milyon adet/yıl fişek üretilebilmektedir. Tabanca fişekleri mermi üretim kapasitesi bazı atıl tezgahların adaptasyonu yoluyla 50 milyon adet/yıl’ a çıkarılmıştır. Aşırı derecede artan talebin karşılanması için kapsüllü kovan ithali yoluna gidilmektedir.
Aşırı derecede artan tabanca fişek taleplerinin karşılanması için 25 milyon adet/yıl kapasiteli yeni bir tabanca fişek üretim hattı projesi 1992 yılında uygulamaya konulmuş, tezgahların tamamının 1996 yılında ikmal ve montajı sağlanarak deneme üretimine başlanmış ve 1997 yılı ikinci yarısında seri üretime geçilmiştir.
Fiyatlama Kararlarının Verilmesi
MKEK tarafından Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne satılan hafif silah mühimmatı sabit protokol fiyatı ile teslim edilmekte ve protokol bitinceye kadar fiyat değişikliği olmamaktadır. Ancak, yıl ortalarında ve sonlarında yapılan ek protokollerde fiyatlar ekonomik koşullara göre artırılmaktadır.
MSB ve yurt dışından gelen siparişler, ($) dolar üzerinden değerlendirildiğinden fiyatlarda yıl içinde kur değişikliği nedeni ile artış olmaktadır.
Sivil iç piyasaya satılan tabanca fişeklerinin satış fiyatları MKEK tarafından belirlenmekte ve ekonomik koşullara göre yıl içinde artırılmaktadır.
Firmanın Hedef Pazarı
MKEK Fişek Sanayi ve Ticaret A.Ş. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE Fişeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ nün çeşitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fişeği ihtiyacını karşılamaktadır.
İç pazardaki müşterileri: Millî Savunma Bakanlığı (MSB), Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, MİT, bağlı ortaklıklar ( Pirinçsan, Silahsan, Çansaş ) ve sivil halk
Dış pazardaki müşterileri: 20 mm ve 12.7 mm fişekler hariç diğer üretim kalemlerinde yüksek maliyetli, emek yoğun üretim teknolojisi kullanıldığından dış pazarda rekabet edebilecek gücü yoktur. Siparişlerin % 0.1’i dış pazardan alınmaktadır. ( 1998 yılı için ) Dış pazardaki müşterileri: Fransa, K.K.T.C., Arnavutluk, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Belçika, İsrail ve İtalya’dır.
Firmanın Kapasitesi
Firmanın kapasitesi belirlenirken makina ve tesislerin teknik kapasiteleri ile işgücü kapasitesi ayrıntılı olarak belirlenmektedir.
Makina ve tesis kapasitesi olarak bir makinanın saat başına üretebileceği ürün miktarı gözönünde bulundurulur.Bunun için üretim yerlerindeki tezgah ve tesislerin genel bir envanteri çıkarılır.Üretimi düşünülen mamul ya da ara mamullerin her biri için üretim cinsine göre kapasite belirlenir.
İşgücü kapasitesi belirlenirken ise; işgücü mevcudunun direkt ve endirekt gruplanmasına göre ‘işçilik saati’ olarak belirlenmiş değerdir.
Fabrika tam kapasiteyle çalışmasına rağmen bütün siparişleri karşılayamamaktadır. Bunun için kapasite artırımına gidilmelidir. Üretim hatlarındaki tezgahların birçoğunun revizyonu veya modernizasyonu gerekmektedir.
Şirketin tek vardiya üretim kapasitesi 61.250.000 adet / yıl’dır. Ancak; müşteri taleplerinin tek vardiya üretim kapasitesinin üzerinde gerçekleşmesi nedeniyle fazla mesaili kısmi çift vardiya çalışması yapılmıştır.Ayrıca; tabanca fişek taleplerinin karşılanabilmesi için ithal kapsüllü kovan alınıp, mermisi ve barutu şirketçe karşılanarak tabanca fişeği üretim kapasitesi 110.000.000 adet / yıl’ a çıkarılmıştır. Alınan bu tedbirlerle şirketin fişek üretim kapasitesi 176.650.000 adet / yıl’a çıkarılmıştır.
İşletmede Üretim Yönetimi Açısından Alınan Kararlar
- Ne zaman, ne kadar üretim yapılacağı
- Üretimin nasıl yapılacağı ( normal mesai, fazla mesai, dış yaptırım, fason üretim )
- Stok seviyesi
a) Ürünlerin ne zaman, ne kadar üretileceği kararının verilmesi
İşletme bütçesi MKEK koordinasyonunda yapılmaktadır. Üretim, stok, satış, işgücü ve tedarik planlarında sene ortasında çok büyük farklılıklar meydana gelmesi halinde revize işletme bütçeleri hazırlanmaktadır.
Ürünlerin ne zaman ve ne kadar üretileceği kararının verilmesi için yıllık üretim planları yapılmaktadır. Bütün siparişler, MKEK’nda toplanır. Siparişler MKE Fişeksan’ın kapasitesi göz önüne alınarak kabul ya da reddedilir. Alınan siparişler konusunda MKEK’ce MKE Fişeksan A.Ş.’ den görüş alınmaktadır. Böylece yıllık planlar yapılarak sipariş termin süreleri netleşmektedir. Bu planlar, önce üçer aylık, daha sonra aylık üretim programına indirgenmektedir.
Eğer planlanan üretim yapılamazsa, yapılamayan üretim bir sonraki aya aktarılır ve cezalı olarak işlem görür. (Yapılamayan miktar bedeli üzerinden 0.0004 oranında günlük ceza uygulanmaktadır.)
Planlanandan daha fazla üretim yapılırsa, sonraki aylar için planlanan üretimlere geniş bir zaman yaratılmış olur. Aylara yayılan üretim yapılır ve müşterilerin istediği miktarda ürünün istendiği zamanda teslimatının yapılması hedeflenir.
b) Üretimin nasıl yapılacağı kararının verilmesi ( normal mesai, fazla mesai, dış yaptırım, fason üretim ):
İşletmede, üretim kısmında 632 işçi, yardımcı ünitelerde 187 işçi çalışmaktadır. Bu sayının kısa dönemde değişmesi mümkün değildir. Kamu kuruluşları için kısa dönemlerde (bir yıllık dahi olsa) işçi alımı, çıkarımı sözkonusu değildir. Üretim hata kabul etmeyeceğinden işçilerin kalifiye olması gerekmektedir. Bu nedenle, tek vardiya olan üretimi 632 işçi daha alarak iki vardiya olarak gerçekleştirmek mümkün olmamaktadır. Maliyetler yönüyle de, ikinci vardiyayı oluşturmak, kısmi vardiya ( fazla mesai) ile üretim yapmaktan daha külfetlidir. Bu nedenle normal mesai kapasitesini aşan işçilik ihtiyacının karşılanmasında hafta içi akşamları ve hafta sonu olmak üzere fazla mesai yaptırılmaktadır.
Normal mesai ile bir işçi yılda 1.900 saat çalışmaktadır. Yılda 1.300.000 saati aşan işçilik gerekiyorsa, gerektiği kadar fazla mesai işçiliği için Genel Müdürlük’ ten onay alınmaktadır.
Normal mesai ile çalışıldığında sipariş miktarı kapasitenin altında ise, atıl süre; müşterek ara mamuller üretilerek değerlendirilmektedir.
Fazla mesai ile yetişmeyecek bazı ürünler için firma, dış yaptırıma gidebilmektedir. Dış yaptırımla yapılacak işler, piyasadaki firmaların katıldığı ortak bir ihalede en düşük fiyatı teklif etme sebebi ile seçilen firmaya yaptırılır. Bu işler ara mamul sınıfındadır, malzeme grubunda işlem görür.
Firma kimi zamanda bazı işler için fason üretim yaptırmaktadır. Bunun yapılmasının nedeni aynı işin dışarıda çok daha az maliyetle yaptırılabilmesidir. Örneğin; ambalajlamada kullanılan PVC folyo poşetler, işçilikten tasarruf etmek amacıyla ve daha düşük maliyette olması nedeni ile, malzeme firmadan karşılanmak suretiyle dışarıya işçilik yaptırılmaktadır.
c) Stok seviyesine karar verilmesi:
Stoklar, üretime tesir eden direkt ve endirekt malzeme ile mamulün kendisi ve ara kademelerdeki mamullerin tümünü kapsamaktadır.
Stok planının amacı, istenilen malzemeyi ya da ürünü, istenilen zamanda hazır bulundurmak ve bunu en ekonomik biçimde gerçekleştirmeye çalışmaktır.
Üretimde kullanılacak direkt ve endirekt hammadde ihtiyaçları, ambar mevcutları, azamî - asgarî - kritik stok seviyeleri, tedarik terminleri gibi kayıtlar tutulmaktadır. Bu kayıtları tutmak için Aylık Üretim ve Malzeme Takip Tablosu düzenlenmiştir.
Kullanma hızı, tedarik hızı, depolama imkânları ve finansal durum dikkate alınarak, bir malzemenin ya da mamulün azamî, asgarî, kritik stok seviyeleri tutulmaktadır.
Üretim faaliyetlerinin düzgün bir şekilde akışını sağlamak, malzeme ve parça yokluğu yüzünden boş beklemeleri en düşük seviyeye indirmek, şubeler arasındaki yığılmaları azaltmak ve etkili bir maliyet muhasebesi uygulayabilmek için etkin bir stok kontrol sistemi kurulmuştur.
Posted in
0 comments :
Yorum Gönder